Mục lục
Câu nói làm rơi cây roi
Hồi học Trị liệu Hệ thống Gia đình, thầy tôi từng nói về những “bí mật”, những “bóng ma”, những “niềm tin và huyền thoại” trong mỗi gia đình.
Lúc đó, tôi chưa thật sự hiểu. Như một đứa trẻ tò mò nhưng ít chăm chỉ, tôi chỉ ghi nhớ khái niệm ấy, rồi cất nó vào một góc trí nhớ, cho đến khi một ngày, “bí mật” ấy tự tìm đến tôi qua một thân chủ.
Đó là một cậu bé 14 tuổi.
Mẹ em tìm đến tôi vì con lười học, ham chơi, như rất nhiều thiếu niên khác. Nhưng trong những buổi trò chuyện, chị kể một điều khiến tôi lặng người:
“Chị không dám đánh con, không phải vì muốn là một người mẹ hoàn hảo. Mà vì có lần, khi chị đánh, con đã nói:
“Mẹ đánh đi… đánh chết con đi… Con không cần sống. Sống có gì vui đâu”.
Nghe vậy, chị buông rơi cây roi. Bởi vì câu nói đó chạm vào nỗi sợ sâu kín nhất trong chị.
Những bí mật trong gia phả
Chồng chị, bố của bé, từng tự tử không thành khi 24 tuổi, sau khi tình yêu đầu đời tan vỡ. Chị chỉ biết điều này sau khi đã kết hôn.
Và cũng sau khi kết hôn, chị còn phát hiện thêm: ông nội của bé, bố của chồng, cũng từng tự tử không thành khi mới 14 tuổi, sau khi mất toàn bộ gia đình trong một vụ bom Mỹ ở miền Bắc.
Ba thế hệ.
Ba lần chọn cái chết.
Ba lần sống sót.
Những bí mật ấy, những câu chuyện không ai nhắc đến nhưng luôn hiện hữu, đã trở thành bóng ma ám ảnh chị. Với chị, hai từ “muốn chết” không còn là lời nói bồng bột, mà là một lời nguyền truyền đời.
Trong phân tích hệ thống, hành vi tự sát đôi khi được hiểu như sự chuyển hướng của một xung năng hủy diệt ban đầu hướng ra ngoài, nhưng quay vào chính bản thân. Nó để lại một “di sản tâm lý” nặng nề cho các thế hệ sau, những người vẫn tiếp tục chiến đấu với bóng tối vô hình, mang trong mình nỗi buồn và ý muốn hủy hoại chính mình mà không hiểu vì sao.
Dần dần, trong gia đình ấy, việc tự tử trở thành một “huyền thoại ngầm”, không được nhắc đến công khai, nhưng để lại vô số câu hỏi không lời đáp.
Cậu bé, sống dưới bóng của hai thế hệ từng tìm đến cái chết, mang trong mình một gánh nặng vô hình. Và người mẹ, vì yêu con và vì những nỗi sợ vô hình đó, trở nên cảnh giác đến mức kiệt sức với bất kỳ dấu hiệu nào liên quan đến sự tuyệt vọng của con.
Trong trị liệu hệ thống, trẻ em thường là “bệnh nhân được chỉ định”, người biểu hiện các triệu chứng, nhưng thực chất đang diễn đạt những xung đột, tổn thương, hay bí mật chưa được giải tỏa của cả gia đình.
Những gì ta thấy nơi đứa trẻ, đôi khi chỉ là tiếng vọng của nhiều thế hệ trước đó đang kêu cứu.
Sang chấn liên thế hệ – Khi nỗi đau không dừng lại ở một đời người
Ẩn sâu trong mỗi gia đình là những mảnh vỡ đến từ các sang chấn lớn đến mức một thế hệ không thể hóa giải nổi.
Và thế là nỗi đau ấy lẩn trốn, đi vào im lặng, rồi tìm đường biểu lộ ở thế hệ sau, qua cảm xúc, hành vi, thậm chí là những triệu chứng cơ thể.
Đó được gọi đó là sang chấn liên thế hệ. Các nghiên cứu về di truyền biểu sinh đã chứng minh rằng: trải nghiệm, cảm xúc và môi trường sống của một thế hệ có thể để lại dấu ấn sinh học lên thế hệ kế tiếp.
Có một sự thật thú vị nhưng cũng đầy ám ảnh:
Khi bà ngoại bạn mang thai mẹ bạn được 5 tháng, thì tiền thân của trứng, từ đó bạn được hình thành, đã có trong tử cung của mẹ bạn.
Điều này có nghĩa là bạn, mẹ bạn, và bà ngoại bạn từng cùng tồn tại trong một cơ thể.
Ba thế hệ chia sẻ cùng một môi trường sinh học, cùng một dòng chảy cảm xúc.
Tương tự, trên nhánh bên nội, những tế bào tiền thân của tinh trùng mà từ đó bạn được tạo ra cũng đã hiện diện khi cha bạn mới chỉ là một phôi thai trong bụng bà nội.
Nói cách khác, chúng ta mang trong mình ký ức tế bào của tổ tiên.
Khi tôi tìm hiểu sâu về hệ thống gia đình của thân chủ, tôi thường thấy những khuôn mẫu lặp đi lặp lại: trầm cảm, lo âu, các đổ vỡ trong mối quan hệ, thậm chí cả khó khăn tài chính.
Những điều tưởng như “ngẫu nhiên” hóa ra lại mang logic của tâm lý hệ thống, như thể mỗi thế hệ đang cố gắng hoàn thiện, hoặc sửa chữa điều mà thế hệ trước chưa thể hoàn tất.
Chữa lành – Khi ta dám gọi tên điều đã bị giấu kín
Những bí mật gia đình giống như những căn phòng khóa chặt trong một ngôi nhà. Dù ta không bước vào, hơi lạnh vẫn len lỏi qua từng khe cửa, ảnh hưởng đến tất cả mọi người bên trong.
Nhưng khi một thế hệ đủ dũng cảm mở cánh cửa đó, ánh sáng sẽ tràn vào.
Khi ta dám gọi tên điều từng bị che giấu, chấp nhận cả sự thật và nỗi đau, ta đang trao cho con cháu một di sản khác, di sản của sự hiểu biết, kết nối và tự do.
Với gia đình của cậu bé ấy, hành trình chữa lành bắt đầu từ việc thừa nhận:
“Chúng ta đã từng mất mát. Đã từng chạm tới ranh giới sống – chết. Nhưng chúng ta vẫn ở đây.”
Cậu bé không chỉ cần được hỗ trợ học hành, mà cần một không gian an toàn để biết rằng cảm xúc của mình có thể được lắng nghe, rằng nỗi buồn của mình có thể được chia sẻ.
Bởi vì, khi một bí mật được soi sáng, bóng ma sẽ tan.
Và khi gia đình có thể nói với nhau về điều từng không thể nói, họ bắt đầu viết lại câu chuyện của mình, không còn là câu chuyện của sang chấn, mà là câu chuyện của chữa lành và tái sinh.
Khung Kiến Thức – Để hiểu hơn về câu chuyện
1. Bí mật gia đình (Family Secrets)
Là những thông tin quan trọng trong hệ thống gia đình nhưng bị giữ kín, không được nói ra công khai. Bí mật có thể liên quan đến sự kiện đau thương, hành vi vi phạm chuẩn mực, hoặc những điều gây xấu hổ. Dù im lặng, bí mật vẫn tác động mạnh mẽ đến hành vi, cảm xúc, và mối quan hệ của các thành viên.
2. Bóng ma gia đình (Family Ghosts)
Khái niệm do nhà phân tâm học Nicolas Abraham và Maria Torok phát triển, nói về những sang chấn hoặc trải nghiệm chưa được giải tỏa ở thế hệ trước, vô thức truyền xuống các thế hệ sau. “Bóng ma” có thể xuất hiện qua những cảm xúc, hành vi lặp lại, hoặc những nỗi sợ không rõ nguồn gốc.
3. Huyền thoại ngầm của gia đình (Family Myths)
Là những niềm tin hoặc câu chuyện “được truyền miệng” trong gia đình, thường không được kiểm chứng. Chúng có thể gắn liền với một sự kiện hoặc một cách lý giải về thế giới, ảnh hưởng đến cách các thành viên ứng xử và nhìn nhận bản thân.
4. Bệnh nhân được chỉ định (Identified Patient)
Trong trị liệu hệ thống, đây là người mà gia đình cho là “có vấn đề” và cần trị liệu. Tuy nhiên, thân chủ này thường chỉ là người biểu hiện ra những triệu chứng của xung đột hoặc mất cân bằng trong toàn bộ hệ thống. Điều trị hiệu quả đòi hỏi phải làm việc với cả gia đình, không chỉ với cá nhân.
5. Tự sát như một di sản tâm lý
Các nghiên cứu cho thấy, hành vi tự sát hoặc ý nghĩ tự sát ở một thế hệ có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện hành vi tương tự ở thế hệ sau. Đây không chỉ là yếu tố di truyền sinh học, mà còn liên quan đến các mô hình ứng phó, niềm tin, và những cảm xúc chưa được xử lý trong gia đình.
******
Gặp gỡ và trò chuyện cùng mình tại các địa chỉ sau nhé:
🍀Đặt hẹn: bit.ly/book-lich-tu-van
🍀Tiktok: https://www.tiktok.com/@goroitraitim
🍀Youtube: https://www.youtube.com/@GoRoiTraiTim
🍀Podcast: https://podcasters.spotify.com/pod/show/goroitraitim
🍀Group facebook: https://www.facebook.com/groups/goroitraitim
🍀Instagram: https://www.instagram.com/goroitraitim/
