Trong công việc và đời sống, hẳn ai trong chúng ta cũng từng gặp một người đồng nghiệp hay bạn cùng nhóm luôn tìm cách né tránh trách nhiệm. Khi nhiệm vụ được giao, họ im lặng, lảng tránh hoặc khéo léo đẩy sang người khác. Kết quả tốt, họ sẵn sàng ra mặt nhận công. Kết quả không như mong đợi, họ nhanh chóng quy lỗi cho người khác.
Mục lục
Kiểu hành vi này thường khiến người xung quanh bực bội, cảm giác bị lợi dụng. Giống như việc một người phải một mình kéo cả cỗ xe nặng nề lên dốc, trong khi người cùng team thì ung dung ngồi trên xe. Lâu dần ta sẽ mất hết động lực khi phải “gánh team” quá nhiều. Nhưng nếu chỉ nhìn bề ngoài, ta dễ gán cho họ nhãn “lười biếng”, “khôn lỏi”, mà bỏ qua góc nhìn tâm lý phía sau.
Vì sao có người luôn né tránh trách nhiệm?
Nếu nhìn sâu hơn, hành vi “đùn đẩy” ấy thường không chỉ xuất phát từ sự lười biếng hay khôn lỏi. Phía sau nó có thể là:
- Nỗi sợ thất bại: Họ sợ rằng nếu làm, họ sẽ sai. Mà nếu sai, họ sẽ bị trách phạt, bị mất mặt. Thế nên cách an toàn nhất là… không làm, hoặc đẩy việc cho người khác. Theo Tâm lý học Adler, con người luôn có xu hướng làm mọi việc để thành công hoặc để vượt trội. Với những người hay né tránh trách nhiệm, việc “không làm gì” hay đùn đẩy cho người khác lại chính là cách họ duy trì cảm giác vượt trội méo mó: miễn là không thất bại, họ vẫn giữ được hình ảnh “tôi không sai”.
- Trải nghiệm tuổi thơ khắc nghiệt: Có những người từng lớn lên trong môi trường mà một lỗi nhỏ cũng bị la mắng, bẽ mặt, thậm chí bị đánh đòn. Lâu dần, họ học cách “né” để giữ cho mình khỏi bị tổn thương.
- Thiếu niềm tin vào bản thân: Khi không tin mình đủ giỏi, đủ năng lực, họ dễ chọn cách thoái thác để khỏi phải đối diện với nỗi xấu hổ.
Nói một cách giản dị: trốn tránh trách nhiệm là cách họ sinh tồn trong nỗi sợ hãi của chính mình.
Hiểu để thương, nhưng cũng để giữ ranh giới
Hiểu được điều này, ta có thể bớt phần khó chịu và nhìn họ bằng một chút cảm thông: họ không hẳn là người xấu, mà là người chưa học được cách đứng thẳng trước trách nhiệm.
- Người đùn đẩy trách nhiệm không phải lúc nào cũng vô tâm, lười biếng, mà nhiều khi họ chưa từng học được rằng mình có thể sai sót, nhưng vẫn xứng đáng được yêu thương.
- Họ chọn né tránh, bởi vì trong quá khứ, việc nhận trách nhiệm đồng nghĩa với “bị mắng, bị phạt, bị làm nhục”.
Nhưng thương không đồng nghĩa với gánh thay mãi.
Thương cũng cần đi cùng ranh giới.
Vì vậy, nếu ở trong tình huống tương tự, bạn cần:
- Nói rõ ràng về vai trò và kết quả mong đợt: “Việc này là phần của bạn, nếu bạn không làm thì kết quả sẽ ảnh hưởng đến cả nhóm”.
- Phân công minh bạch: Sử dụng checklist hoặc bảng phân công công việc, ai làm gì, deadline thế nào. Khi trách nhiệm được xác định cụ thể cho từng cá nhân, họ sẽ khó né tránh hơn.
- Giữ ranh giới cá nhân: không ôm đồm hết, để họ thấy hậu quả tự nhiên của việc thoái thác.
- Khích lệ từng bước nhỏ: khi họ dám nhận trách nhiệm, dù ít, cũng ghi nhận để họ có trải nghiệm an toàn hơn với việc “chịu trách nhiệm”.
Thông điệp
Ta thương họ vì họ cũng chỉ là một tâm hồn sợ hãi, nhưng ta cũng cần thương chính mình, bằng cách bảo vệ sức lực và sự công bằng cho bản thân.
Bởi hiểu để thương không phải để chịu đựng, mà là để nhìn mọi thứ rõ ràng hơn, rồi chọn cách ứng xử lành mạnh nhất cho cả mình và người.
Đây là Serie Hiểu để thương: thương người, thương mình.
Thương không phải là gánh thay, mà là nhìn rõ và trao trả trách nhiệm, để họ nhận thấy rằng: trách nhiệm là bài học trưởng thành mà ai cũng cần bước qua.
******
Gặp gỡ và trò chuyện cùng mình tại các địa chỉ sau nhé:
🍀Đặt hẹn: bit.ly/book-lich-tu-van
🍀Tiktok: https://www.tiktok.com/@goroitraitim
🍀Youtube: https://www.youtube.com/@GoRoiTraiTim
🍀Podcast: https://podcasters.spotify.com/pod/show/goroitraitim
🍀Group facebook: https://www.facebook.com/groups/goroitraitim
🍀Instagram: https://www.instagram.com/goroitraitim/
